TRT SOYLESI

1. Amerikada is ararken nelere dikkat etmek lazim, hangi yolu izlemek lazim?
2. Resume hazirlarken dikkat edilmesi gerekenler?
3. Is mulakati esnasinda nasil davranilmali ? Amerika`ya ozel kurallar varmi?
4. Turklerin is bulma esanasinda en cok karsilastigi sorunlar neler?

• Herseyden once Amerikan is piyasasi deyince nasil bir is piyasasindan bahsettigimizi anlamamiz gerekiyor. 9.83 milyon km2 toprak alani, 300 milyondan fazla nufusu, 50 eyaleti ve 1 ozerk bolgesiyle cok buyuk bir calisma alanindan bahsediyoruz. Ulusal calisma kanun ve kurallarinin yaninda her eyaletin de kendine ozgu calisma kural ve kanunlarinin, gelenek ve goreneklerinin oldugu bir calisma ortami burasi.

• Bugunku rakamlara gore Amerika’da tam zamanli ve bordrolu olarak calisanlarin sayisi 107 milyondur. Ortalama saat ucreti $18, ortalama haftalik ucret $719, ortalama yillik ucret $37,388.

• Son verilere gore issizlik orani yuzde 5.7, enflasyon orani da yuzde 5.6;dir. Bu her iki raman da gectigimiz alti ayin en yuksek rakamlaridir.

• Gene son verilere gore issizligin en az oldugu eyaletler, %3 ile Guney Dakota, %3.4 ile Nebraska, %3.5 ile Kuzey Dakota olmakla beraber issizligin en fazla oldugu eyaletler %8.5 ile Michigan, %7.9 ile Missisippi ve %7.7 ile Rhode Island’dir.

• Amerikan toplumunda ise almalarin baslamasi 1800’lere, endustrilesmenin baslangicina kadar uzaniyor. Endustrilesmeyle birlikte ortaya cikan kucuk isletmelerde ilk eleman alimlarina rastlioruz ozellikle tekstil alaninda. 1870 – 1916 yillari arasindaki donem nufusun en hizli arttigi donem, bunda ulkeye gelen 25 milyon gocmenin de cok buyuk payi var. Bu donemde nufus 40 milyondan bir anda 100 milyonlara kadar ulasiyor. Ozellikle Ic Savas’tan sonra yeni kurulan isletmelere artan eleman talebi ve yeni gelen gocmenlerin kurdugu isyerleri eleman alimlarini hizlandiriyor. Amerikan Ordu’su ozellikle birinci ve ikinci dunya savalari sirasinda “Sam amca seni istiyor” sloganlariyla bugunku anladigimiz anlamda ilk ise eleman alma tekniklerini kullanarak, her eyalette kurdugu ise alma burolariyla ise alimlari gerceklestiriyor. Ilk ise alma kanunu da gene ordu icerisinde 1862’de Guney Carolina’da cikariliyor.

• 1990’li yillarin baslarinda calisma hayatina internetin yogun olarak girmesiyle is aramalar da yon degistirmis ve internet uzerinden is aramak ve is basvurulari yapmak gittikce artmistir.

• Amerika’da bir kisiye isiniz nedir diye sordugunuz zaman “is ariyorum” diye cevap verirse bu issizim demekle esit algilanmaz cunku is aramak burada baslibasina bir is ve sektor haline gelmistir. Dolayisiyla bu kisinin gununu son derece yogun ve verimli gecirdigi dusunulur.

• Amerikan piyasasinda is aramanin ilk sarti ne istediginizi cok iyi bilmek ve kariyer planinizi iyi yapabilmektir. Bunun icin uzmanlardan destek alabileceginiz gibi devletin sundugu kurs ve seminerlerden de yararlanabilirsiniz.

• Kariyer planinin bir parcasi da lokasyondur. Hangi eyaletlerde ve sehirlerde calismak istediginizi onceden belirlemeniz gerekir ki ona gore o alanlardaki firmalara veya araci kuruluslara ulasabilesiniz ve diger cografi alanlarla vakit kaybetmeyesiniz.

• Amerika’da cok bilincli bir is arayan kesim vardir. En ust duzeyden yeni mezun olmus bir elemana kadar hatta en alt duzeydeki bir insaat iscisine kadar hemen hemen herkes ne istedigini, nasil bir gelecek plani yaptigini bilerek is arar yani isi pek sansa birakmaz.

• Kariyer planinizi yaptiktan sonra ikinci onemli adim kendinizi tanitacak, Turkiye’ce CV dedigimiz iyi bir resumedir. Resume sizin pazarlama aracinizdir. Resume sizi ise sokmaz. Resumenin amaci ilgi uyandirip mulakata cagrilabilmektir. Mulakattaki basariniza gore ise alinip alinmamaya karar verilirsiniz.

• Ucuncu asama kariyer hedefleriniz dogrultusunda hazirlanmis olan resumenizi mumkun oldugu kadar cok yere veya hedef sirketlere gonderebilmektir. Ne kadar cok yere basvurursaniz o kadar sansiniz artar.

• Bunun icin bugun sikca kullanilan internetteki is arama ve bulma sitelerini, ise alma araci firmalari, recruiter’lari, is ve isci bulma kurumlarini kullanabilirsiniz.

• Dorduncu asama networking yapmaktir. Is arayan birine gunde en az 20 kisiye telefon etmeleri veya bir sekilde ulasip networking yapmalari yani ag kurmalari onerilir.

• Amerika’da dernekcilik cok gelismistir ve insanlar bundan cok fazla faydalanirlar. Tanimasaniz bile sirf ayni dernegin uyesi oldugunuz icin tum uyelere ulasip is aradiginizi bildirebilirsiniz.

• Ayrica eski isyerinden tanidiklariniz, okuldan tanidiklariniz, cevreniz, tadiklarinizin tanidiklari da bir networking aracidir.

• Mulakata cagrildiginiz zaman yapmaniz ve yapmamaniz gereken kurallar vardir bunlari cok iyi bilmeniz gerekir. Mulakat teknikleri konusunda bir kariyer uzmanindan destek alabileceginiz gibi bu konuda yazilmis bir cok makale veya esere gerek internetten gerek kitap satin alip okuyarak ulasabilirsiniz.

• Mulakat bittikten sonra gorustugunuz kisilere bir tesekkur e-maili gondermeniz uygun gorulmektedir. Istediginiz isi bulana kadar bu prosesi tekrar etmeniz gerekmektedir.

Resume

• Resumenin amaci mulakata cagirilabilmektir. Eger yazdiginiz resumeye bir – uc ay icerisinde herhangi bir geri donus olmuyorsa, resumede birseylerin ters olduguna inanabilirsiniz. Iyi bir resume is arama surecini %50 kisaltir. Resumede cok fazla bilgiye yer olmayacagi gibi cok kisa bir resume de sizi tanitamayacagi icin uygun gorulmez. Herhangi bir sayfa siniri olmamakla beraber is hayatinizdaki deneyimlerinizle parallel olarak 1-3 sayfa arasindaki resumeler normal uzunlukta Kabul edilip, cok deneyimli adaylarin 4-5 sayfayi bulan resumeler yazdiklarina da rastlanmaktadir. Ancak onemli olan resumede kendinizi, teknik ve kisisel becerilerinizi cok iyi tanitabilmek ve karsi tarafta soru isaretleri uyandirabilmektir. Mesela son donem satislarini %20 artirdim gibi bir ifade “hangi yontemleri kullandiniz” gibi bir soruya yol acabilecegi icin basarili bir ifadedir. Resumenizi yazarken yazdiginiz her cumlenin bir soru olusturup olusturmayacagina bakin. Onemli olan sizin iste yaptiklarinizdan cok iste elde ettiginiz basarilari vurgulamaktir. Ulastiginiz hedefleri gosterebilmektir.

Ise alan kisi uc seye bakar:

1- Acaba ben bu kisi ile calisabilir miyim?

2- Acaba bu kisi sirket kulturune uygun mudur?

3- Acaba sirkete ne gibi katkilari olur.

Iste resumeniz sirkete ne gibi katkilarinizin olabilecegini gosteren bir aractir. Direkt yonetici ile calisip calisamayacaginiz ve sirket kulturune uyup uyamayacaginiz gibi sorularin cevaplari mulakatlar sirasinda alinmaya calisilir. Sizi mulakat eden kisi aslinda tum gorusme boyunca sizin teknik ozelliklerinizin yaninda bu sorularin da cevaplarini kendi kendine vermeye calismaktadir. O nedenle bazen cok basarili gecen gorusmelerde ise alim olmaz ve aday hayal kirikligina ugrar cunku tum teknik ozellikler uysa bile ise alan kisi buyuk bir ozellikle adayin sirket kulturune uymayacagini dusunmus olabilir. Ya da tam tersi bazen adaylar cok guzel bir kimyasal iletisim yasadiklari gorusmelerden tamam kesinlikle bu ise alinacagim gibi ciktiklarinda ve ise alinmadiklarinda buyuk hayal kirikligi yasiyorlar fakat bu sefer de buyuk ihtimalle sirket kulturune cok iyi uysalar da teknik bakimdan yetersiz kalmislardir. Tabi bazi istisnai durumlar butun bunlardan bagimsiz olarak ise alimi etkiler mesela son anda sirket icerisinden bir adayin bulunmasi veya sirketin o pozisyonla ilgili politikasinin degistirilmesi gibi.

• Recruiter’lar genelde ilk etapta bir resumeye 3 saniye ayirirlar. Onlar icin onemli olan is taniminda istenen ozellikler kismindaki anahtar kelimelerdir. Eger bu kelimeleri goremezlerse buyuk bir ihtimalle resumeyi incelemekten vazgececeklerdir. Eger bu anahtar kelimeleri gorurlerse resumeyi daha detayli incelemeye baslarlar. Eger resume daha da ilgilerini cekerse o zaman ya bir telefon gorusmesi ya da yuzyuze gorusme talebinde bulunurlar. Tum is arama surecinde is teklifini alana kadar amac bu ilgiyi surdurebilmektir.

• Resumede ozel hayatla ilgili bilgilere yer verilmez, aykirimciliga yol acmamak icin. Hicbir gramer hatasi hosgoruyle karsilanmaz o nedenle gramerini tekrar tekrar kontrol etmeniz gerekiyor.

Mulakat

• Is mulakatinin kendine ozgu kurallari vardir. Oncelikle gorusmeye en azindan 5-15 dakika oncesinden gidilmesi gerekir. Asiri makyaj ve parfum kullanilmamalidir. Profesyonel bir giyim tarzi secilmelidir ancak bu konuda da bazi istisnalar var mesela bazi internet sirketleri spor kiyafetle eleman calistirdiklarindan gorusmelere de spor kiyafetle gelinmesini onerebiliyorlar.

• Mulakatlardaki en temel kural az ve oz konusup sadece sorulan soruya dogru ve duzgun cevaplar verebilmektir.

• Bu kadar bilincli olarak is arayan adaylarin bulundugu bir calisma ortaminda mulakatlarda kendinize olan guveninizi sergilemek cok onem tasir. Kendinen emin, ne istedigini bilen, basarilarinin farkinda ve bir gelecek plani olan bir aday en makbul adaydir.

• Gorusmeye gitmeden once sirketi iyi tanimaniz ve pozisyon hakkinda mumkun oldugunca cok bilgi almaniz cok faydalidir. Ayrica gorusme bittiginde mutlaka sormak istediginiz birsey var mi diye soracaklardir o zaman da son derece hazirlikli olup mutlaka en az bir soru sormaniz gerekir.

• Burada adaylara bir ipucu vereyim. En basit ve her gorusmede sorabileceginiz soru: Ideal adayin nasil olmasini bekliyorsunuz veya bu isten ve bu isi yapan kisiden gelecek icin beklentileriniz nedir veya sirketin buyume hedefleri nedir gibi klasik sorular hemen hemen her sektorde ve her is icin kullanabileceginiz sorulardir.

• Diger bir kural da genel olarak ise alacak taraf konuyu acmadikca ucret konusunu gundeme getirmemektir. Ucret konusu ise alacak olan kisi tarafindan ilk defa gundeme getirilir.

Turkler

• Turklerin diger tum gocmenler gibi ilk problemleri yasal statu problemi tabiki. En buyuk problemi H1B dedigimiz calisma vizesi alacak bir sponsor firma bulma konusunda yasamaktadirlar eger halihazirda vatandas veya green kartli degillerse. Maalesef 11 Eylul olaylarindan sonra calisma vizesi son derece sikilastirilmis ve zor olmusru. Firmalar artik kolay kolay yanasmamaktadir ama her ne olursa olsun sponsor arayan adaylar da ayni yontemleri kullanirlar sadece biraz daha fazla caba sarf etmeleri gerekecektir.

• Ikinci problem deneyimlerin transfer edilememesidir. Ozellikle Turkiye veya Avrupada is deneyimine sahip olmus adaylar buraya geldiklerinde %90 is hayatina hemen hemen sifirdan tekrar baslamak zorunda kaliyorlar. Bu da onlar icin son derece demotive edici oluyor tabiki. Amerikan kulturunde onemli olan Amerika’daki is deneyimleri ve basarilari oldugundan yurt disindaki deneyimleri takdir etmekle beraber burada adayin piyasada daha cok tecrube kazanmasi icin alt duzeylerden baslamasini uygun goruyor. Ya da en azindan bunda bir sakinca gormuyor. Tabi bu durum ekonominin gidisatina da cok bagli. Ekonominin yukseldigi donemlerde aranan eleman sayisi cok fazla oldugundan yabancilara sans verme orani artiyor ama dusuk bir ekonomide amerikalilarin da yogun olarak is aradigi bir ortamda yabanci elemanlari ise almaya pek yanasmiyor firmalar yada onlari alt duzey islerden baslatiyorlar.

• Bu durumdaki adaylara benim tavsiyem mutevazi olma etkeni diyecegim kendilerini bunun gecici bir surec olduguna alistirmalari ve birkac yil tecrube kazandiktan sonra Amerikan piyasasinda kendilerine daha uygun islere yonelebileceklerine inanmalaridir;.

• Ucuncu problem amerikada is arama tekniklerini cok iyi bilmeyip, Turkiye’de is aradiklari gibi is aramaya kalkmalaridir. Bunun detaylarina biraz once girmistik bu konuda kariyer uzmanlarindan destek alabilirler. Hedefe yonelik resume yazmalari gerekiyor. Genelde adaylarimiz tum deneyim ve bilgilerini biraraya getiriyorlar ancak resumeye baktiginizda bir butunluk goremiyorsunuz. Bunda iki etken var birincisi bizim ulkemizde uzmanlasmadan ziyade isletmenin her alanindan anlayan calisanlarin daha makbul olmasi ikincisi de Turkiye’de resume deyince hedefe yonelik resumeden ziyade tum gecmis egitim ve deneyimlerin biraraya getirilmesidir. Ayrica okullarda bilincli bir kariyer yonlendirilmesinin daha okurken yapilamamasi adaylarin ileride bocalamalarina sebep oluyor. Ben cok Turk adaya rastladim ki mezun olup bir iki sene is deneyimleri olmalarina ragmen hala daha hangi konuda uzmanlasacaklarina karar verememislerdir. Genelde Amerikali adaylarda bunu gormyuorsunuz.

• Dorduncu problem dil problemi tabiki. Her ne kadar yabanci dille egitim veren okullardan da mezun olsalar gunlukhayatta cok kullanmadiklari icin bir akicilik olmuyor bu nedenle bazi adaylar eger sartlari musaitse once dil problemini halletmeye yonelip, Ingilizcelerinin akici olduguna inandiklarinda is aramaya basliyorlar. Bence her ikisini de bir arada yapabilirsiniz, cunku bazi isler var ki cok fazla ingilizceyi kullanmayi veya ingilizcenizin akici olmasini gerektirmez, ozellikle alt duzey isler diyebilirim eger ki sizi ise alirlarsa o zaman hem dilinizi gelistirmek icin pratik yapma imkani bulursunuz hem de dil problemini halletmek icin kendinize zaman vermis olursunuz

• Networking eksikligi. Networking bizim ulkemizde daha degisik genelde tanidiklarla es dostla yapilan bir networking var burda ise eger ortak bir payda yaratabiliyorsaniz hic tanimadiginiz insanlarla da networking yapabilmeniz cok dogal karsilaniyor.

• Turk adaylarin is aramaya baslamadan once piyasayi iyi tanimalari, iyi bir kariyer planina sahip olmalari, Amerika’da ne yapmak istediklerini iyi degerlendirmeleri, Turkiye’ye donup donmeyi dusunmediklerine gore bir kariyer plani cikarmalari, gerekirse iki veya uc degisik resume ile hedeflere yonelik olarak is aramalari gerekiyor. Adaylar, is arama, bulma, resume yazma, duzeltme konularinda bizden destek alabilecekleri gibi isyerlerine de gecici veya surekli eleman bulma, insane kaynaklari ve yonetim danismanligi yapma konularinda destek veriyoruz. Ayrica Amerika’da yatirim yapmak isteyen Turk firmalarina burda calistigimiz danismanlar vasitasiyla yol gosteriyor ve destek oluyoruz.