YESIL KART BIR COZUM MUDUR?

Universite’de iken daha cok okey, tavla oynamak icin ogrencilerin gittigi bir kahvehane vardi. Orada bir arkadasimiz, okeyde kendisine joker gelsin diye bir sarki tutturmustu. Joker’e Yesil ismini takmisti ve:

-Yesiiillll, yesil!!! Yesiiillll, yesil!! diye kendi kendine mirildanirdi!!!! (Yesili yani jokeri cagirma sarkisi imis!!)

Simdi ben de ne zaman yesil kartla ilgili bir haber duysam hemen aklima bu sarki geliyor ve kendi kendime “Yesiiill, yesil” diye mirildanasim geliyor. Hani boyle gizli bir sarki ile cagirirsak tum ihtiyaci olanlara bir anda geliverecekmis gibi ve de sihirli degnegi ile herseyi bin anda duzeltiverecekmis gibi.

Yesil kartin profesyonel hayattaki etkisi ile ilgili bir yazi olsun istedim bu yazim. Simdi diyeceksiniz ki bunun tartismasi yapilir mi tabiki yesil kartin kariyerimize cok buyuk bir etkisi var. Ben de diyorum ki “depends!!!” yani duruma bagli olarak degisir. Onun icin size gercek hayattan bazi ornekler verecegim (isimler sakli kalmak sartiyla. Eyalet isimleri de gercek kahramanlarimizin oturdugu eyaletler degildir, kim olduklari anlasilmasin diye.)

California’da bir Turk cift var. Her ikisi de ITU’den mezun muhendisler. Okulda tanisip evlenmisler, Turkiye’de bes sene is hayatinda calistiktan sonra kendilerine lotary’den yesil kart (green card) cikmis ve Amerika’ya goc etmisler. Buraya kadar normal bir hikaye olarak gozukuyor. Ancak iste butun problemler bundan sonra basliyor. Turkiye’de her ikisinin de bir isi ve oturduklari guzel bir evi ve gelecege yonelik hayalleri varken bakin burda neleri var: Kucuk bir apartman dairesinde kaliyorlar, ara ara yanlarina ev arkadasi aliyorlar gecinebilmek icin. Tam iki senedir bilfiil is ariyorlar ve bulamiyorlar. Bulduklari en iyi isler gecici olarak yapabilecekleri alt duzey isler. Artik hayallerini ve umutlarini da kaybetmek uzereler ve bir cikis yolu ariyorlar.

Yesil kartlari olmasina ragmen neden bu kadar zorlaniyorlar is bulmakta dersiniz? Herseyden onemlisi yabanci dil, Ingilizceleri cok iyi duzeyde degil, ilerletmeye calisiyorlar ancak hem gecim derdi hem de is arama yogunlugu icerisinde Ingilizce’ye adam akilli fokus olup ilerletmeleri cok uzun zaman alacak. Ikincisi muhendis olarak Amerika’da hic tecrubeleri yok ve Turkiye’de aldiklari egitim ile burda nasil calisabilirler acikcasi ben de bilemiyorum bildigim tek sey bazi muhendislik alanlari icin burdan ek ders almalarinin gerektigi, cunku muhendislik – mimarlik gibi teknik mesleklerde ogretilenler ve uygulamalar ulkeden ulkeye degisiyor (birkac baska meslekte oldugu gibi.) Simdi bir cozum olarak doktoraya kayit olmayi dusunuyorlar boylece okulda kalip kariyer yapma sanslari olabilir ancak bircok kisi bu yolu denedigi icin ve de doktora yaptiktan sonra okulda kalma garantisi olmadigi icin o cozum de pratikte ne kadar isleyecek bilemiyoruz.

Ekonomi eger bu kadar kotu olmasaydi belki sanslari daha fazla olabilirdi ama ekonomin bozuk oldugu ve en azindan 2012 yilina kadar duzelmeyecegi beklenilen boyle bir donemde yabanci bir ulkeden gelmis, Ingilizcesi cok iyi ve akici olmayan, Amerika’da hic profesyonel is tecrubesi ve egitimi olmayan birinin yesil karti dahi olsa kariyer yapmasi cok zor. Sansinin cok yaver gitmesi lazim ki bulundugu yerde hakikaten onun niteliklerine uygun bir is acigi olacak ve de baska kimseyi de bulamiyor olacak bu sirket, belki o zaman ise alinmasi mumkun olabilir. Kaldiki ornegimizdeki cift beraber is aradiklarindan her birinin ayri bir eyalete gidip calismasi da pratikte pek mumkun degil. Ayni lokasyonda is aramak zorunda olmalari da ayri bir engel.

Texas’ta bir baska cift, onlar da Turkiye’de universiteden mezun olup, avukat olup gelmisler buraya, lotary’den yesil kart cikmis. Onlar hic avukatlik isi aramadilar bile. Cunku avukatlik yapabilmeleri icin kesinlikle ek dersler almalari (hatta belki de yeniden okumalari) gerekiyor. Kanunlar tamamen farkli bildiginiz gibi. Dolayisiyla direkt olarak bir lokanta actilar. Simdi bir bebekleri oldu ve lokantacilikla gecimlerini saglamaya calisiyorlar, cok super gitmiyor ama en azindan kendilerini gecindiriyorlar. Avukatlik diplomalarini da sandiga kaldirdilar. En azindan cocuklarina guzel bir gelecek saglamak icin bu ulkeye geldikleri dusuncesi onlari biraz olsun rahatlatiyor.

Connecticut’ta bir cift, gene ayni sekilde yesil kartla gelmisler. Erkek Turkiye’den bilgisayar Uzmani emeklisi, esi de Muhasebe Mudur Yardimcisi emeklisi. Simdi ne mi yapiyorlar? Erkek bir fabrikada isci olarak calisiyor, bayan da temizlige gidiyor. Sebep: Ingilizceleri yok denecek kadar az. Amerikan sistemini, egitim sistemini, calisma ortamini hic bilmiyorlar ve bu sekilde bir profesyonel hayata atilmalari cok zor. Kendilerini gelistirmeleri lazim ama gecim derdi oldugu icin ona da zaman ayiramiyorlar ve bu durum tam sekiz yildir bu sekilde devam ediyor.

Virginia’da bir cift, bayan Turkiye’de Pazarlama Muduru imis, esi de Satis Muduru. Simdi bayan son dort yildir cocuk bakiciligi yapiyor, esi de taksi soforlugu, yesil kartla gelmisler ve su anda her ikisi de vatandas.

Doktorlari saymiyorum bile cunku doktorlarin isi cok zor, egitimlerinin buyuk bir bolumunu burda tekrar almak zorunda olduklari icin bir cogu hic girismiyor bile, zaten eger evli ve cocuklari varsa boyle bir “yeniden hayata baslama” seklinde bir plan cok da uymuyor onlarin aile duzenlerine.

Hep evlilerden ornek verdim, bekarlar icinde de yesil karta ragmen zorluk cekenler var tabiki ama onlarin isi biraz daha kolay sanki cunku en azindan sadece kendilerini gecindirmek zorundalar, bir de teorik olarak (pratikte bu herkes icin mumkun olmasa da) is neredeyse oraya tasinmalari daha kolay. O nedenle onlar daha serbest bir sekilde is ariyorlar. Ancak Maine’de oturan bir arkadas, yeni vatandasligini aldi, son uc yildir araba yikama atolyesinde isci olarak calisiyor, Turkiye’den Isletme Bolumu mezunu.

Bu ornekleri neden verdik? Hep sanilir ki Amerika’da oturma ve calisma izni olmayanlar profesyonel hayatta calisamaz, kariyer yapamaz, alt duzey isleri (yani Amerikalilarin yapmak istemedigi diye tabir ettigimiz isleri) yapmaya mecbur, digerlerinin oturma ve calisma izni varsa hayatlarini duzene koymalari cok kolay. Iste yukaridaki orneklerde goruldugu gibi her zaman boyle olmayabiliyor. Yesil karti olanla, olmayan ayni isi yapabiliyor.

Sonucta yesil karta basvurmadan once iyi bir arastirma yapmak lazim. Cunku yesil kart ciktigi zaman, bu firsati kacirmayayim deyip hic bir arastirma yapmadan, Ingilizce bilgisi ilerletilmeden, uygun egitimler alinmadan buraya goc edilirse husrana ugrayabiliyor arkadaslarimiz. Kaldi ki butun bu arastirmalar ve hazirliklar yapilsa bile gene de husran olabiliyor, ozellikle ekonominin iyi olmadigi donemlerde.

Ne is olsa yaparim, yeter ki oraya bir kapagi atayim, nasilsa bir sekilde yolunu bulur kariyerime de devam ederim mantigi her zaman, her yerde ve herkes icin islemiyor maalesef ve gunler, aylar, yillar su gibi gelip geciyor. Cok arkadasimiz var bu sekilde, bir de donup bakiyorlar ki on yildir Amerika’dalar ama ideallerindeki isi yapma anlaminda bir arpa boyu yol alamamislar.

Simdi bu demek degildir ki kariyer yapmamak insanlari cok mutsuz eder vs. Tabiki kisiye ve ortama gore degisir, tabiki herkes de kariyerini yapmak zorunda degildir, yapabildigini yaptigi icin cok mutlu olan insanlar da var, cok farkli bir alanda is kuranlar ve basarili olanlar var v.b. Ancak yesil kart profesyonel hayatta faydali midir diyenler icin birkac ornek verdik.

Su da var ki eger bir kisi Amerika’da zaten sevdigi veya alanina cok yakin bir iste H1B statusunde yani calisma izni ile calisiyorsa ve bu kisi bir sekilde yesil kart sahibi olursa iste o zaman cok faydali cunku artik calisma vizem yenilenecek mi, kalabilecek miyim, donmek zorunda mi kalacagim stresi ortadan kalkmis oluyor.

Bir de tabiki her halukarda yesil kart, oturma ve calisma izni verdigi icin her konumda ve sartta bu izne sahip olmayan herkes icin bulunmaz bir nimet. Ancak kariyerime Amerika’da da devam edeyim veya Amerika’da yeni bir kariyere baslayayim dediginiz anda yesil kartin o gizemli gucu birden yetersiz kalabiliyor. Iste o zaman insanin hakkaten: - Yesiiiilll, yesilll!!! diyesi geliyor…

Bu konuya bir baska yazida tekrar devam etmek uzere… Eger sizler de bana etrafinizdaki veya kendinize ait ornekleri gonderirseniz sevinirim. Gordugunuz gibi isim vermiyoruz, eyalet isimleri de gercek orneklerdeki ile ayni degildir.

Hepinize bol gunesli gunler dilerim!!!

Sevgiler,

Esra Oziskender