Turkiye’de mi Kariyer Yapmali, Amerika’da mi? Gitmek mi daha zor, kalmak mi?

Turkiye’nin taninmis bir Headhunter’i ile bir gorusmem vardi gecenlerde. Headhunter’in Turkcesi icin “Ise Alma Uzmani” veya “Kariyer Uzmani” diyebiliriz. Recruiter kelimesi icin de ayni tercumeyi yapiyoruz ancak Headhunter’larin Recruiter’lardan farki daha cok ust duzey isler icin aday ararlar ve hali hazirda piyasada is aradigini ilan eden adaylarla degil, is aradigini ilan etmeyen ama sektorde basarili olmus adaylarla daha cok ilgilenirler. Genel olarak Turkiye ve Amerika’daki is piyasalarini kiyaslayip bir degerlendirme yaparak, hangisinde kariyer yapmanin su anda daha avantajli olabilecegi hakkinda bir fikir alisverisinde bulunduk. Iste bu gorusmeden sizlere aktarmak istedigim ve onemli buldugum bazi detaylar asagida. Ozellikle Amerika’da mi kariyerime devam edeyim, yoksa Turkiye’ye donup orada mi calisayim diyenler icin ipuclari olabilir:

Genel olarak son bes yil verilerine bakarsak Turkiye’nin kalkinma hizi %5-7 civarlarindadir. Ancak onumuzdeki 10 yil icerisinde %10-12’lere cikabilecegi ile ilgili rivayetler cogunlukta. Simdi burda Turkiye’nin kalkinma hizi ve bunu etkileyen faktorlerin detayina girmeyecegiz cunku konumuzu cok dagitmis oluruz. Gorustugum Headhunter’in bu konuyu ornek vermesinin sebebi Turkiye su anda Amerika’ya kiyasla ekonomik olarak daha fazla bir yukselen yildiz konumunda.

Ozellikle Istanbul, Ankara, Izmir, Adana vb buyuk sehirlerde is hayati son derece dinamik. Bir cok firma cografi konumu ve metropolitan ozelligi nedeniyle, artik buyuk sehirleri “Headquarter” yani sirket merkezi olarak seciyor. 60 ulkeyi birden yoneten sirketlerin Istanbul’da yabanci sermaye yatirimi yaptigindan konustuk. Yani mesela merkez Istanbul olmak uzere Orta Dogu, Turki devletleri, Balkanlar ve Avrupa olmak uzere artik firmalar operasyonlarini Turkiye’deki buyuk sehirlerden yonetiyorlar. Bu kadar cok yabanci yatirimin piyasaya getirdikleri oldugu gibi, goturdukleri de oldu tabi. Bircok Turk firmasi ya yabanci firmalarla birlesti, ya da yabanci firmalara satildi. Ayakta kalanlar da ancak yurt disina acilarak varliklarini surdurebiliyorlar. Yabanci sermaye, piyasa rekabetini cok fazla artirdi, bu da ister istemez kariyer yapanlarin da isini zorlastiriyor.

Son zamanlarda Turkiye’ye gidenleriniz gormuslerdir, buyuk sehirlerde artik adim basi buyuk bir alisveris merkezine rastlamak cok olagan oldu. Sadece Istanbul, Ankara, Izmir degil, Anadolu’daki bircok ilde de gozle gorulur ilerlemeler var; mesela Eskisehir’in guzelligini anlata anlata bitiremiyorlar (bir Turkiye ziyaretimde ben de gidip gormek istiyorum), Erzurum 2011 kis olimpiyatlarina hazirlaniyor, adim basi universiteler aciliyor vb. Simdi tabi tum bu yazdiklarimizdan pembe bir mutluluk tablosu cikartmaya calistigimiz anlasilmasin. Tabiki cok fazla kat edilmesi gereken yol var, duzeltilmesi gereken problem var, herseyden onemlisi, hepimizin de bildigi gibi cok buyuk bir sosyal ve politik istikrarsizlikla gelen sancilar var. Ancak gorustugum Headhunter’la ortak oldugumuz nokta su idi: Artik Turkiye de sadece Turkler icin degil, yabancilar icin de yasamak ve calismak icin cazip bir ulke. Bircok ust duzey pozisyon icin artik yabanci adaylari getirttiklerinden bahsetti. Benim bildigim bir Turk firmasi daha gecenlerde ust duzey bir pozisyon icin Turk aday yerine Hintli bir adayi ise aldi. Globallesme artik Turk firmalarini da etkiledi. Dolayisiyla eskisi gibi kara kara acaba donsem mi donmesem mi diye dusunmek o kadar zor degil, cunku donerseniz de aynen Amerika’daki gibi yogun ve rekabet dolu bir is ortami sizi bekliyor.

Ozellikle yeni gelen nesil cok saglam yetisiyor. Artik her Amerika’dan donene sirketler oncelik tanimiyorlar, tabiri caizse atlamiyorlar!!! Son 5 yilda hepimizin tanidigi en az 10 kisi kesin donus yapmistir, bu arkadaslarinizin yaptigi isleri ve calistigi yerleri dusunurseniz ordan bile rekabeti cikarabilirsiniz. Benim bildigim geri donen arkadaslarimdan hicbiri ilk etapta istedikleri gibi bir isi hemen bulamadilar. En az 1-2 yillarini aldi istedikleri gibi bir ise girmek. 1 kisi haric hepsi de Turkiye’de kaldilar ve bir daha Amerika’ya geri gelmediler. Bir arkadasim calisma vizesi doldugu icin mecburen, istemeye istemeye donus yapmisti, simdi ordaki ekonomik durumu burdan cok daha iyi, Amerika’ya sadece gezmeye geliyor. Yani
Amerika’da kariyer yapiyorsaniz ve Turkiye’ye donmeyi dusunuyorsaniz ancak ordaki ortami bilemediginiz icin kararsizsaniz, orasinin da artik buradan bir farki olmadigini dusunun, ayni rekabet ortaminda is arayacaksiniz, ekmek her yerde artik aslanin agzinda (hatta midesinde) ancak bulacaginiz ise gore ordaki hayatinizin burdakinden daha iyi de olabilecegini aklinizdan cikarmayin (tamamen is hayati kapsaminda konusuyoruz tabi, sosyal hayatla ilgili tercihler son derece kisiseldir). Tabiki tum bu soylediklerimiz profesyonel hayatta kariyer yapanlarla ilgili, kendi isiniz varsa veya Amerika’da da calismiyorsaniz, ya da hic calismamissaniz ve Turkiye’de is aramayi dusunuyorsaniz boyle bir kiyaslama yapmak saglikli olmaz.

Yakinlarda Amerika’dan donen bir adayimizi Turkiye’de bir ise yerlestirdik, unvani Direktor, onerilen aylik net ucret $13,000 + sirket arabasi + cep telefonu + sosyal haklar. Ve de bu %100 bir Turk firmasi. Yabanci kokenli firmalarda teklifler de yukseliyor. Tabiki her geri donen bu sartlarla is bulacak degil, kimisi daha iyisini, kimisi daha azini bulur, kimi de var ki 1 yil is bulmak icin beklemistir. Kisiden kisiye ve duruma, ortama gore degisir ancak bu ornegi vermemin sebebi, artik Amerika’da nasil bir rekabet ortaminda ve hangi sartlarla is ariyorsaniz, Turkiye’ye donerseniz de yaklasik olarak aynisini beklemelisiniz. Rekabet orda da cok fazla, ucretler unvanlara gore Amerika’dan bazen cok daha iyi olabiliyor, saglik sigortasi, yillik izin vb sosyal haklar ise hem Turkiye, hem de Avrupa’da her zaman daha iyidir, bunu bircok defalar Amerikali is arkadaslarim da dile getirmis ve Amerika’daki durumdan serzeniste bulunmustur.

Piyasa ucret arastirmalarina bakarak butun Kariyer Uzmanlarinin ortaklasa olarak verdigi karar da sudur: Genel olarak yonetici ucretleri Turkiye’de Amerika’dan daha iyidir (tabiki istisnalar her zaman gecerli). Bazen Amerika’da is bulabilen arkadaslarin Turkiye’de bulamadiklari bile oluyor, cunku yeni nesil artik bir degil, iki-uc yabanci dil biliyor, okurken staj yapiyor ya da yurt disinda okumus oluyor vb. Turkiye, Amerika’ya ogrenci gonderen ilk bes ulkeden biri. Butun bu ogrencilerin hepsi Amerika’da kalmiyorlar tabi, cogu ulkelerine geri donup orda is ariyorlar. Ustelik cok genc bir nufusla karsi karsiyayiz; bir cok is ilaninda “35 yasini gecmemis” ibaresi vardir. Yani eger donerseniz son derece genc, dinamik, iyi yetismis adaylarla rekabet edeceginizi unutmayin. Eskiden sadece iyi derecede Ingilizce bilmek bile iyi bir is bulmak icin yeterli oluyordu, artik o devirler bitti. Dunya globallesti, Turkiye de bu globallesmeye ayak uydurmus durumdadir ve is arama, bulma sartlari ile diger gelismis ekonomilerle ayni konumdadir.

Tabiki geri donmek tamamen kisisel bir karar, herkesin nedenleri ve konumu cok farklidir. Bir de tabi gecindirmekle yukumlu olduklariniza gore de bu tercihler degisir. Bircok faktoru biraraya getirip karar vermek lazim, tek basina bir kisinin verecegi kararla, dort kisilik bir ailenin verecegi karar farkli olacaktir. Ayrica Turkiye de buyuk sehirlerden ibaret degil, nereye gitmek istediginize bagli olarak karsilasacaginiz guclukler ve kolayliklar degisecektir. Istanbul ili ile Turkiye’de issizligin en yuksek oldugu Agri ilimizi karsilastirmak adil olmaz. Issizlik orani su anda Turkiye’de de Amerika’da da yuksek o nedenle issizlik oranina bakarak kesin donus karari vermek yanlis olur. Turkiye’deki son verilere gore Haziran – Agustos 2009 donemi ulusal issizlik orani %12.8’dir. Amerika’daki, Ekim 2009 verilerine gore issizlik orani, 1983’den beri en yuksek seviyesine ulasmistir ve %10.2’dir.
Ancak onumuzdeki on yildaki gelecege donuk olarak is hayatinin gelisimine, ekonomideki dinamiklere, yabanci sermaye yatirimina bakacak olursak gorustugum Headhunter, istikrarli bir kariyer yapma acisindan “Turkiye” dedi! Elciye zeval olmazmis. Amerika’nin ekonomik inis cikislari onumuzdeki yillarda da devam edecek diye de ekledi. Tum kararsizlar icin biz de diyoruz ki; sizin gonlunuzden ne gecerse ve sizin icin, kariyeriniz icin, geleceginiz icin ve aileniz icin en iyisi neresi ise orasi olsun!!!

Saglicakla kalin, bize yazmayi unutmayin!!!
Esra Oziskender
esra@hrlinkconsulting.com